مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، ارزیابی و کنترل تهدیدات موجود در سرمایه و درآمد سازمانها است. این تهدیدها یا خطرات میتوانند از طیف گستردهای از منابع، از جمله عدم اطمینان مالی، مسئولیتهای حقوقی، خطاهای مدیریت استراتژیک، حوادث و بلایای طبیعی ناشی شوند. تهدیدات امنیتی فناوری اطلاعات و خطرات مربوط به دادهها و استراتژیهای مدیریت ریسک برای کاهش آنها، اولویت اصلی شرکتهای دیجیتالی شده است. در نتیجه، یک طرح مدیریت ریسک به طور فزایندهای شامل فرآیندهای شرکتها برای شناسایی و کنترل تهدیدات منتسب به داراییهای دیجیتالی آنها، از جمله دادههای اختصاصی شرکتها، اطلاعات قابل شناسایی شخصی مشتری (PII) و مالکیت معنوی است.
خدمات جامع مشاوره مدیریت
برای دریافت خدمات جامع مشاوره مدیریت، فرم درخواست مشاوره را پر کنید تا مشاوران ما با شما تماس بگیرند.با توجه به اهمیت قابل توجه این موضوع، در ادامه با شرکت مشاوره مدیریت و فناوری غزال همراه شوید تا ببینیم در دنیای مدیریت ریسک چه میگذرد.
مدیریت ریسک
هر کسب و کار و سازمانی با خطر وقایع غیر منتظره و مخرب روبرو میشود که میتواند برای شرکت هزینه داشته باشد یا باعث بسته شدن دائمی و حتی ورشکستگی آن شود. مدیریت ریسک به سازمانها این امکان را میدهد تا قبل از وقوع، با به حداقل رساندن ریسکها، خطرات و هزینه های اضافی، خود را برای موقعیتهای سخت و غیرمنتظره آماده کنند.
اصول مدیریت ریسک
با اجرای یک طرح مدیریت ریسک و در نظر گرفتن خطرات یا حوادث مختلف احتمالی قبل از وقوع، یک سازمان میتواند به شکلی آینده کسب و کار خود را تضمین کرده و آن را از خطرات بزرگ، تعدیل نیرو، ورشکستگی و در نهایت انحلال به دور نگه دارد. این بدان دلیل است که یک برنامه قوی مدیریت ریسک به یک شرکت کمک میکند تا رویههایی را برای جلوگیری از تهدیدهای احتمالی ایجاد کند، در صورت بروز آنها، به درستی مقابله داشته و با نتایج کنار بیاید. این توانایی در درک و کنترل ریسک، سازمانها را قادر میسازد تا در تصمیمات تجاری خود اطمینان بیشتری داشته باشند. بعلاوه، اصول حاکمیت شرکتی قوی که به طور خاص بر مدیریت ریسک تمرکز دارند، میتوانند به یک شرکت در رسیدن به اهدافشان کمک کنند.
سایر مزایای مهم مدیریت ریسک عبارتند از:
- یک محیط کار امن و مطمئن برای همه کارکنان و مشتریان ایجاد میکند.
- ثبات عملیات کسب و کار را افزایش داده و در عین حال مسئولیت حقوقی را نیز کاهش میدهد.
- محافظت در برابر حوادثی که هم برای شرکت و هم برای محیط زیست مضر است، ایجاد میکند.
- از همه افراد (سهامداران خرد و کلان) و داراییهای درگیر در برابر آسیبهای احتمالی محافظت میکند.
زمان بندی اثر ریسک
زمان بندی اثرگذاری ریسک میتواند کوتاهمدت، میانمدت و یا بلندمدت در نظر گرفته شود. به این شکل سه نوع ماهیت متفاوت برای ریسک تعریف میشود:
۱. ریسک کوتاه مدت: این شکل از ریسک به ریسک ناشی از عملیات و فعالیتها مرتبط خواهد بود.
۲. ریسک میان مدت: این نوع ریسک به تاکتیکها و سیاست گذاری های میان مدت سازمان مرتبط است.
۳. ریسک بلند مدت: این نوع ریسک به استراتژیهای کلی سازمانی ارتباط خواهد داشت.
استراتژیها و مفاهیم مدیریت ریسک
استراتژی و فرآیند مدیریت ریسک به شکل ارزیابی خطرات احتمالی، نحوه پیشگیری و روش مقابله و برخورد در شرایط بحران و کمترین دریافت تاثیر منفی از موقعیتهای اضطراری پیش خواهد رفت. این مراحل را میتوان به شکل زیر دسته بندی کرد:
- تعیین معیارها: معیارهایی که برای ارزیابی ریسک استفاده میشود نیز باید تعیین شده و ساختار تجزیه و تحلیل به منظور ارزیابی ریسک بر اساس معیارها مشخص شود.
- شناسایی خطر: این مرحله خطرات احتمالی را که ممکن است روی روند یا پروژه خاص شرکت تأثیر منفی بگذارد، شناسایی و تعریف میکند.
- تحلیل ریسک: پس از شناسایی انواع خاصی از ریسک، شرکت سپس احتمال وقوع آنها و همچنین عواقب آنها را تعیین میکند. هدف از تجزیه و تحلیل ریسک درک بیشتر هر یک از موارد خاص ریسک و چگونگی تأثیر آن بر پروژهها و اهداف شرکت است.
- ارزیابی ریسک: پس از تعیین احتمال وقوع خطر همراه با نتایج عواقب آن، خطر بیشتر ارزیابی میشود. سپس شرکت میتواند درمورد قابل قبول بودن ریسک و اینکه آیا ریسک در آستانه تحمل شرکت قرار میگیرد یا خیر، تصمیمگیری کند.
- کاهش ریسک: در طول این مرحله، شرکتها ریسکها با بالاترین درجه خود را ارزیابی میکنند و با استفاده از کنترلهای خاص ریسک، برنامهای برای کاهش آنها تهیه خواهند کرد. این برنامهها شامل فرآیندهای کاهش خطر، تاکتیکهای پیشگیری از خطر و برنامههای احتمالی در صورت تحقق خطر است.نظارت بر خطر بخشی از طرح کاهش ریسک شامل پیگیری خطرات و برنامه کلی برای نظارت و ردیابی مداوم خطرات جدید و موجود است. روند کلی مدیریت ریسک نیز باید متناسب با آن بررسی و به روز شود.
- ارتباطات و مشاوره: ذینفعان داخلی و خارجی در هر مرحله مناسب از فرآیند مدیریت ریسک باید در اجرای بهتر آن مشارکت نمایند.
استراتژیهای مدیریت ریسک همچنین باید پاسخگوی سوالات زیر باشند:
- چه مشکلی پیش میآید؟ هم خود شرکت و هم افراد را در نظر بگیرید.
- چه تاثیری بر سازمان خواهد داشت؟ احتمال وقوع و تأثیر زیاد یا کوچکی که دارد را در نظر بگیرید.
- چه کاری میتوان انجام داد؟ برای جلوگیری از ضرر چه اقداماتی میتوان انجام داد؟ در صورت بروز ضرر، چه کاری میتوان برای رسیدن به نقطه بازیابی انجام داد؟
- اگر اتفاقی بیفتد، سازمان چگونه هزینه آن را پرداخت میکند؟
رویکردهای مدیریت ریسک
پس از شناسایی ریسکهای خاص شرکت و اجرای فرآیند مدیریت ریسک، چندین استراتژی مختلف وجود دارد که شرکتها میتوانند در رابطه با انواع مختلف ریسک اتخاذ کنند:
- جلوگیری از ریسک: در حالی که حذف کامل همه خطرها به ندرت امکانپذیر است، یک استراتژی جلوگیری از خطر برای جلوگیری از تهدیدات هرچه بیشتر برای جلوگیری از پیامدهای پرهزینه و مختل کننده یک رویداد آسیبرسان، طراحی شده است.
- کاهش ریسک: شرکتها گاهی اوقات قادر به کاهش میزان خسارتهایی هستند که برخی از خطرات ممکن است بر عملیات شرکت وارد کند. این امر با تنظیم کنترل های عملیاتی خاصی از یک برنامه کلی پروژه یا فرآیند شرکت یا کاهش دامنه آن حاصل میشود.
- به اشتراکگذاری ریسک: بعضی اوقات عواقب یک خطر بین چندین شرکتکننده در پروژه یا بخشهای شرکت اطلاع رسانی میشود. این خطر همچنین میتواند با شخص ثالث مانند فروشنده یا شریک تجاری تقسیم شود.
- حفظ ریسک: گاهی اوقات، شرکتها تصمیم میگیرند که یک ریسک از نظر تجاری ارزش آن را داشته باشد و تصمیم میگیرند که ریسک را حفظ کرده و با هرگونه خطرات احتمالی مقابله کنند. اگر سود پیشبینی شده یک پروژه بیشتر از هزینههای ریسک بالقوه آن باشد، شرکتها اغلب سطح مشخصی از خطر را حفظ میکنند.
استانداردهای مدیریت ریسک
استانداردهای مدیریت ریسک توسط چندین سازمان از جمله سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تهیه شده است. این استانداردها برای کمک به سازمانها در شناسایی تهدیدات خاص، ارزیابی آسیب پذیری های منحصر به فرد برای تعیین خطر آنها، شناسایی راههای کاهش این خطرات و سپس اجرای اقدامات کاهش خطر طبق استراتژی سازمانی طراحی شدهاند.
به عنوان مثال اصول ISO 31000 چارچوبی را برای بهبود روند مدیریت ریسک فراهم میکند که میتواند توسط شرکتها صرف نظر از اندازه سازمان یا بخش مورد نظر، مورد استفاده قرار گیرد. ISO 31000 به منظور “افزایش احتمال دستیابی به اهداف، بهبود شناسایی فرصتها و تهدیدها و تخصیص و استفاده موثر منابع برای درمان ریسک” طراحی شده است. اگرچه ISO 31000 نمیتواند برای اهداف صدور گواهینامه استفاده شود، اما میتواند به ارائه راهنمایی برای ممیزی ریسک داخلی یا خارجی کمک کند و به سازمانها امکان مقایسه روشهای مدیریت ریسک خود را با معیارهای شناخته شده بین المللی میدهد.
ایزو توصیه میکند که مناطق هدف یا اصول زیر بخشی از روند مدیریت کلی ریسک باشد:
- این فرآیند باید برای سازمان ارزش ایجاد کند. در غیر این صورت ارزش افزوده ای با خود همراه نخواهد داشت.
- این باید بخشی جداییناپذیر از فرایند کلی سازمانی باشد. نمی توان این مناطق هدف را خارج از فرایند کلی سازمان ترسیم و تعریف کرد، زیرا کارایی خود را از دست خواهند داد.
- این باید در روند تصمیمگیری کلی شرکت نقش داشته باشد. خارج بودن از روند تصمیم گیری کلی به بدنه اصلی ضربه وارد می کند.
- باید صریحاً هرگونه عدم اطمینان را برطرف کند.
- باید منظم و ساختارمند باشد. عدم وجود نظم و خارج شدن از ساختارمندی، اثرگذاری را تخربی خواهد کرد.
- این باید بر اساس بهترین اطلاعات موجود باشد.
- باید متناسب با پروژه باشد.
- باید عوامل انسانی از جمله خطاهای احتمالی را در نظر بگیرد. وجود خطاهای عملکرد منابع انسانی اصلی انکارناپذیر و تقریبا غیرقابل حذف بوده و حتما باید در نظر گرفته شوند.
- باید شفاف و فراگیر باشد.
- باید قابل تغییر باشد. بسته به تحولات صورت گرفته و تحولاتی که به مرور زمان شکل خواهند گرفت، این پلت فرم نیازمند تغییراتی خواهد بود. از این جهت از زمان طرح باید پتانسیل تغییر را در آن پیش بینی کرد و این چیزی است که به صورت جدی روی آن تاکید شده ات.
- باید به طور مداوم کنترل و بهبود یابد. کنترل و ایجاد بهبود و ارتقای پلکانی باعث اثرگذاری بیشتر شده و در مدیریت ریسک، موثرتر عمل می کند.
استانداردهای ISO و موارد دیگر مانند آن در سراسر جهان برای کمک به سازمانها در اجرای سیستماتیک بهترین روشهای مدیریت ریسک تهیه شده است. هدف نهایی برای این استانداردها ایجاد چارچوبها و فرایندهای مشترک برای اجرای موثر استراتژیهای مدیریت ریسک است.
این استانداردها غالباً توسط نهادهای نظارتی بین المللی یا توسط گروههای صنعتی هدف شناخته میشوند. آنها همچنین به طور منظم تکمیل و به روز میشوند تا منعکسکننده منابع در معرض خطر سریع کسب و کار باشند. اگرچه پیروی از این استانداردها معمولاً داوطلبانه است، اما ممکن است از طریق قانونگذاران صنعت یا قراردادهای تجاری رعایت آن توسط سازمان الزام گردد.
خدمات جامع مشاوره مدیریت
برای دریافت خدمات جامع مشاوره مدیریت، فرم درخواست مشاوره را پر کنید تا مشاوران ما با شما تماس بگیرند.سخن پایانی
در بالا در خصوص مدیریت ریسک، استراتژیهای آن و مدلهایی که به کنترل ریسک منتهی میشود، مروری داشتیم. دوره کردیم که هر کسب و کار و سازمانی با خطر وقایع غیر منتظره و مخرب روبرو میشود که میتواند برای شرکت هزینه داشته باشد یا باعث بسته شدن دائمی و حتی ورشکستگی آن شود. مدیریت ریسک به سازمانها این امکان را میدهد تا قبل از وقوع، با به حداقل رساندن ریسکها، خطرات و هزینه های اضافی، خود را برای موقعیتهای سخت و غیرمنتظره آماده کنند. گروه مشاوران مدیریت و فناوری غزال، در خصوص ارائه مشاوره مدیریت، تعیین استراتژیها و نحوه اجرای مدیریت ریسک و … به شرکتهای متوسط و بزرگ یاری می رساند. شما از مدیریت ریسک چه میدانید و چه تجربهای در این خصوص دارید؟