شاید مشاهده کرده باشید که برخی از سازمانها فقط به دلیل بهره برداری بهتر از منابع دانش خود، بسیار جلوتر از سازمانهای دیگر هستند. این مهم جوهر اصلی فرآیند مدیریت دانش است! فرآیندهای مدیریت دانش به روند به دست آوردن، ایجاد، جمع آوری و به اشتراک گذاری دانش در یک سازمان اطلاق میشود. این فرآیندها برای هر سازمانی جهت رشد و پیشرفت در بازار رقابتی امروز مهم است. اما فرآیند مدیریت دانش دقیقاً به چه معناست؟ با غزال همراه باشید.
فرآیند مدیریت دانش چیست؟
هدف اصلی فرآیند مدیریت دانش، بهبود کارآیی سازمان و استفاده مناسب از دانش جمعی سازمان است. فرآیند مدیریت دانش دامنه محدودی ندارند. این مهم اطمینان از مدیریت دانش را از طریق یک فرآیند سازمان یافته برای ایجاد، حفظ و تجدید ارزشها ایجاد میکند. این فرآیندها به طور مداوم به توسعه مهارتهای جدید و بهبود بیشتر تواناییهای موجود نیاز دارند.
میتوان گفت فرآیند مدیریت دانش مداوم و منظم است. رویههای این فرآیندها استاندارد هستند. آنها با جمع آوری، ذخیره سازی، توزیع و استفاده از دانش، به حداکثر رساندن سود و کسب امتیاز در یک اقتصاد پویا را امکان پذیر میکنند. مشاهده شده است که فرآیندهای مدیریت دانش در منابع مختلف متفاوت است.
یافتههای ما موارد مهم زیر را نشان میدهند:
- فرآیند مدیریت دانش در برخی منابع نسبت به منابع دیگر از منظری متفاوت تحت پوشش قرار گرفته است. به همین دلیل است که با نامهای مختلفی شناخته میشوند.
- در برخی منابع، فرآیندهای مدیریت دانش به عملیات اصلی و فرعی طبقه بندی میشوند. به عنوان مثال، در برخی منابع فرآیند ذخیره دانش به عنوان یکی از مهمترین فرآیندهای مدیریت دانش در نظر گرفته میشود. در مقابل، در منابعی دیگر، سایر فرآیندها، فرآیندهای تکمیلی مرتبط با فرآیند کسب دانش در نظر گرفته میشوند.
- دلیل دیگر، زمینههای متنوعی است که با موضوع مدیریت دانش سروکار دارند. به عنوان مثال، در حوزه پزشکی، مدیریت دانش ممکن است نیاز به تنظیم یا به تعویق انداختن برخی از وظایف مدیریت دانش غیر از زمینه تجاری و صنعتی را به عهده داشته باشد. مدیریت دانش در زمینههای متفاوت دارای جنبههای مختلف عملکردی است.
انواع دانش مورد استفاده در فرآیند مدیریت دانش
فرآیندهای مدیریت دانش بر روی دو نوع دانش کار میکنند که دانش ضمنی و صریح هستند. دانش صریح به اطلاعاتی گفته میشود که برای کارکنان قابل مشاهده است و اغلب در رویهها و قوانین یک سازمان نوشته شوده است. ممکن است در گزارشها، مشخصات فنی، سیاستها، حق ثبت اختراع و نوشته ها موجود باشد. دانش ضمنی، دانش موجود در ذهن افراد است و میتواند نتیجه تجربیات و ارزشهای شخصی آنها باشد. فرآیند مدیریت دانش باعث سهولت در به اشتراک گذاری میشود و بنابراین یک سازمان نیاز به بهره مندی از آن دارد.
اهمیت فرآیند مدیریت دانش
در زیر اهمیت استفاده از فرآیند مدیریت دانش آورده شدهاند که بسیار مهم هستند:
- یک سازمان باید استفاده و اشتراک دانش را در ذهن کارکنان، تشویق کند. این کار باعث ایجاد یک نیروی کار هوشمند و با انگیزه میشود.
- تعامل بیشتر بین افراد، فرآیند کار سازمان را تسهیل داده و روابط انسانی را بهبود میبخشد. روابط خوب انسانی سرمایه ارزشمند یک سازمان است.
- افزایش ایدهها باعث بهبود کارآیی تصمیم گیری در یک سازمان میشود که این مهم منجر به کاهش هزینهها و افزایش سود خواهد شد.
- انگیزش کارکنان برای ارتقاء مهارتهای خود و افزایش سرمایه فکری است. این مهم ذخیره دانش ارزشمند را برای کارمندان آینده امکان پذیر میکند.
- روشهای فرآیند مدیریت دانش، موجب افزایش حسن شهرت سازمانهای بزرگ در بازارهای بین المللی میشود و به موفقیتهای بیشتر در سطح جهان کمک میکند.
رویکردهای اصلی فرآیند مدیریت دانش
بسته به اینکه چه نوع رویکردی در سازمان شما قابل اجرا باشد، روشهای مختلفی برای فرآیندهای مدیریت دانش وجود دارند که به شرح زیر هستند:
- رویکرد انسانی محور: این رویکرد بر روابط انسانی متمرکز است که چگونگی فرهنگ یادگیری کارکنان را ایجاد میکند و روشهای مختلفی را برای به اشتراک گذاشتن دانش در بین آنها طراحی خواهد کرد.
- رویکرد فناوری محوری: این رویکرد متمرکز بر فناوری است که هم ذخیره سازی و هم انتقال دانش را تسهیل میبخشد و ایجاد چنین سیستمهایی اشتراک دانش را آسانتر میکند.
- رویکرد فرآیند محور: این رویکرد شامل چگونگی پیشرفت فرآیندهای سازمانی و سلسله مراتب و فرهنگ سازمان در یادگیری است.
بهتر است تمام این رویکردها را برای مدیریت دانش مؤثر در سازمان خود در نظر بگیرید.
فرآیندهای اصلی مدیریت دانش
فرآیندهای اصلی مدیریت دانش را میتوان به چهار فرآیند اصلی تقسیم کرد.
کسب دانش
کسب دانش از طریق داراییهای دانشی یکی از راههای تولید دانش است. داراییهای دانشی شامل دانش محصولات جدید، دانش در مورد فنآوری جدید و اطلاعات خامی است که به دانش تبدیل میشوند و به حل مشکلات مربوط به کسب و کار کمک میکنند. جمع آوری دانش بخشی اساسی از فرآیندهای مدیریت دانش است. اگر دادههای نادرستی جمع آوری شوند، دانش حاصل از آن دقیق نیست. در نتیجه، تصمیمات نیز نادرست خواهند بود زیرا براساس عدم دانش مرتبط گرفته میشوند.
ذخیره دانش
ذخیره دانش به معنای حفظ دانش موجود و همچنین دانش به دست آمده در مخزن دانش است. مخزن دانش میتواند یک پایگاه داده رایانهای باشد که یک محدوده دانش خاصی را ذخیره میکند. ذخیره دانش جدید و موجود، گام مهم دیگری در روند مدیریت دانش است. دریای وسیعی از دانش غیر سازمان یافته در هر کسب و کاری وجود دارد. برای استفاده بهتر از این دانش در آینده، ذخیره و سازماندهی آن به روشی منظم ضروری است. در صورت ایجاد سیستمی که به خوبی طبقه بندی شده باشد، میتوان ساختار سازمانی را افزایش داد و دسترسی به دانش را آسانتر کرد.
توزیع دانش
توزیع دانش یک فرآیند مدیریت دانش است که به همۀ کارکنان یک سازمان امکان دسترسی به دانش جمعی شرکت را میدهد. دانش صریح و ضمنی را میتوان از طریق اشتراک دانش در بین افراد دیگر توزیع کرد. برخی از مثالها شامل ارائه سخنرانی و نوشتن مقاله تحقیقی هستند. فرآیند مبادله برای برقراری ارتباط صریح دانش بین افراد یا سازمانها انجام میشود. حافظه سازمانی، مجموع دانش صریح و ضمنی موجود در یک سازمان است. این حافظه میتواند به دلیل کمبود فنآوری تبادل و توزیع اسناد از بین برود. فرآیند مدیریت دانش باید فناوریهایی را توسعه دهد که دانش را به خوبی توزیع کرده و در حفظ حافظه سازمانی موثر باشند.
استفاده از دانش
استفاده از دانش زمانی رخ میدهد که دانش موجود برای انجام وظایف و تصمیم گیریهای مهمی استفاده شود. دانش از طریق رویه و روال اعمال میشود. روال یا جهت، فرآیندی است که در آن شخصی که دانش را در اختیار دارد، به شخص دیگری مشاوره میدهد یا عمل خود را با انتقال دانش هدایت میکند. مانند تماس گرفتن با یک متخصص برای پرسیدن چگونگی حل مشکل خاص با ابزار یا ماشین و سپس اقدام به حل این مشکل براساس دستورالعملهای دریافت شده است. این کار به معنای استفاده از دانش جاسازی شده در محصولات، رویهها، فرآیندها و قوانینی است که رفتارهای آینده را حکم میکند. استفاده از دانش یکی از مؤلفههای مهم فرآیند مدیریت دانش است زیرا ارزش آفرینی را تسهیل میبخشد.