انگیزش کارکنان سطح انرژی، تعهد و خلاقیتی است که آنها برای یک سازمان به ارمغان می‌آورند. چه اقتصاد در حال رشد باشد و چه در حال کوچک شدن، یافتن راه‌هایی برای ایجاد انگیزه در کارکنان همیشه یک نگرانی مدیریتی است. انگیزش کارکنان گاهی اوقات می‌تواند به ویژه برای مشاغل کوچک مشکل ساز شود.
تأثیرات انگیزه پایین در کسب و کارها می‌تواند مضر باشد. اما چطور می‌توان با ایجاد انگیزه در کارکنان، محیط‌های کاری خلاق را رشد داد تا پیشرفت و موفقیت حاصل شود؟ برای عمیق شدن در موضوع مهمی مانند انگیزش در کارکنان، با مقاله دیگری از غزال همراه باشید.
انگیزه چیست؟
اول لازم است دربارۀ انگیزه صحبت کنیم. انگیزه به معنای حرکت دادن نیروی ذهنی و بدنی جهت رسیدن به اهداف مورد نظر است. ما می‌توانیم انگیزه را عاملی تعریف کنیم که باعث می‌شود فرد به روشی خاص عمل کند. انگیزه موضوعی درونی است که انسان را به عمل وادار می‌کند.
انگیزه به عنوان یک حالت درونی ذهن ما تعریف می‌شود که انرژی ما را تحریک کرده، فعال می‌کند یا آن را به حرکت در می‌آورد و رفتار ما را به سمت اهداف هدایت یا کنترل می‌کند. انگیزه، عامل اصلی کنش انسان است. انگیزه شکل فعال یک میل، اشتیاق یا نیاز است.
انگیزه فرآیندی است که افراد را برای اقدام تحت تأثیر قرار می‌دهد. این فرآیند شامل محرک‌ها و اهداف مورد نیاز است. انگیزه همیشه درونی است اما از طریق رفتار خارجی کنترل می‌شود. نیروی انگیزه در ذهن نهفته است. انگیزه یک نیروی پویایی است که فرد را به حرکت و عمل سوق می‌دهد.
انگیزه هنر تحریک افراد (مردم یک جامعه یا کارکنان سازمان) برای اقدام مطلوب است. انگیزه برای برخی از افراد، با دادن پاداش صورت می‌گیرد، در حالی که دیگران انگیزه شخصی در خود دارند. بنابراین انگیزه فرآیندی برای تحقق بخشیدن به نیازهای افراد با هدف ترغیب آنها به انجام کاری به خصوص است.
ایجاد انگیزه در کارکنان یا انگیزش کارکنان چیست؟
مهارت ایجاد انگیزه در کارکنان، خون حیات یک سازمان است. از این رو، درک کارکنان و راهکارهای مدیریت منبع انسانی پویا مهم است، به طوری که افراد با حداکثر توانایی و با علاقه بسیار مشغول به کار می‌شوند. روانشناسان انگیزه را به عنوان محرکی تعریف می‌کنند که رفتار را تحریک کرده و آن را در مسیری خاص هدایت می‌کند.
انگیزش کارکنان (Employee Motivation) فرآیند ایجاد شرایط انگیزشیِ است که تأکید در تلاش برای دستیابی به اهداف سازمانی را به دنبال خواهد داشت. روانشناسان عموماً بر این عقیده‌اند که همۀ رفتارهای کارکنان، انگیزه‌ای به دنبال داشته و آنها دلایلی برای انجام کارهای خود دارند. به عبارت دیگر، تمام رفتارهای انسان برای دستیابی به اهدافی خاص طراحی شده‌اند. چنین رفتار هدایت شده‌ای حول میل به تأمین نیاز در چرخش است!
ممکن است انگیزه را چنین تعریف کنیم: «تمایل به صرف انرژی برای رسیدن به هدف یا پاداش.» انگیزه نیرویی است که انرژی‌های خاموش را فعال کرده و کارکنان را به حرکت در می‌آورد.
ایجاد انگیزه در کارکنان از سه عنصر اعم از نیازها، انگیزشها و اهداف تشکیل شده است. نیازها کمبودها هستند و هر زمان که عدم تعادل فیزیولوژیکی یا روانی ایجاد شود، شکل می‌گیرند. انگیزشها برای رفع نیازها تنظیم شده‌اند و ماهیتی عمل‌گرا دارند. انگیزشها محرک اصلی جهت دستیابی به هدف هستند. اهداف هر چیزی هستند که یک نیاز را کاهش می‌دهند.
انگیزه یک متغیر مداخله‌گر است زیرا نمی‌توان آن را دید، شنید یا احساس کرد و فقط از رفتار استنباط می‌شود. به عنوان مثال، انگیزه‌هایی مانند گرسنگی، رابطه جنسی، قدرت و موفقیت را نمی‌توان مشاهده کرد. بی‌قراری، راه رفتن، دویدن، غذا خوردن یا صحبت کردن قابل مشاهده هستند.
۳ ویژگی مهم برای انگیزش کارکنان
هدف نهایی هر سازمانی افزایش بهره وری است. از این رو، انگیزش کارکنان در تمام سطوح مهمترین عملکرد مدیریت خواهد بود. یک کارمند با انگیزه، رفتاری هدفمند تولید می‌کند که در راستای اهداف سازمانی قرار دارد. ویژگی‌های ایجاد انگیزه در کارکنان به شرح زیر هستند:
۱- انگیزه همیشه هدف محور است
اهداف و انگیزه‌ها جدایی ناپذیر هستند. رفتار انسان هدف محور است. کارکنان برای رسیدن به برخی اهداف تلاش می‌کنند. انگیزه تأثیر زیادی بر رفتار آنها دارد و کارکنان را به سمت اهداف سوق می‌دهد. بنابراین ضروری است که مدیر کسب و کار هدف خود را برای سوق دادن به کار بشناسد. به عبارت ساده انگیزه باعث رفتار هدف‌گرا می‌شود.
۲- انگیزه یک روند مداوم یا بی‌پایان است
اهداف فردی و سازمانی می‌توانند از طریق تحریک کارکنان به سمت عملکردی سازنده پیش بروند. انسان موجودی اجتماعی است و خواسته‌‌ها و نیازها نامحدودی دارد که او را به کار وادار می‌کند. نیازها و خواسته‌های کارکنان بی‌شمار هستند و نمی‌توان یکباره همۀ آنها را برآورده کرد. ارضای نیازها پروسه‌ای پایان ناپذیر دارد! بنابراین روند انگیزش کارکنان باید روندی مستمر باشد.
۳- انگیزه می‌تواند مثبت یا منفی باشد
انگیزش کارکنان می‌تواند مثبت یا منفی باشد. انگیزه مثبت که گاهی اوقات «انگیزه کاهش اضطراب» نامیده می‌شود، چیز ارزشمندی را به کارکنان ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، دستمزد، ستایش، جایزه قدردانی، ارتقاء شغلی و سایر موارد، به عنوان انگیزشها شناخته می‌شوند. مجازات‌ها، ترس، از بین رفتن امنیت شغلی، تنزل مقام، جریمه، کاهش حقوق، اخراج، تعدیل نیرو و سایر نمونه‌ها، از روش‌های انگیزش منفی هستند که موجب می‌شوند تا کارکنان با ترس کار کنند.
هدف از ایجاد انگیزه در کارکنان
در زیر برخی از اهداف مهم انگیزش کارکنان ذکر شده‌اند:
۱- وفاداری و مسئولیت ایجاد می‌کند
هدف اصلی انگیزه ایجاد شرایطی است که در آن کارکنان تمایل به کار با تعلق، ابتکار، علاقه و اشتیاق با رضایت مندی بالا از نظر اخلاق شخصی و گروهی داشته باشند. انگیزه همچنین احساس یا مسئولیت و وفاداری ایجاد می‌کند. طبیعتاً کارکنان نسبت به دستیابی مؤثر به اهداف سازمانی احساس غرور و اعتماد به نفس می‌کنند. انگیزه بالاتر منجر به رضایت شغلی می‌شود که غیبت، گردش بی دلیل کار و ناآرامی‌های کاری را کاهش می‌دهد.
۲- منجر به رشد کارمندان می‌شود
از تکنیک‌های انگیزشی برای رشد کارکنان استفاده می‌شود. شما می‌توانید وقت یک فرد را بخرید، می‌توانید حضور فیزیکی او را در یک مکان مشخص خریداری کنید، حتی می‌توانید تعداد معینی حرکت عضلانی ماهرانه را در هر ساعت یا روز بخرید اما نمی‌توانید اشتیاق را خریداری کنید! شما نمی‌توانید وفاداری، ارادت قلبی، ذهن و روح را بخرید. شما باید این چیزها را به دست آورید. مفهوم انگیزش به مدیران کمک می‌کند تا مواردی که نمی‌توانند خریداری کنند را با دانش و تدبیر خود دریافت کنند.
مدیران موفق معتقدند که امروزه انگیزه یکی از مهمترین عوامل در مدیریت منابع انسانی است.
۳- دستیابی به اهداف سازمانی تسهیل می‌بخشد
اهداف از پیش تعیین شده هر سازمان را می‌توان با کار ارادی و کارآمد توسط نیروی کار به دست آورد. تنها انگیزه می‌تواند نیروی کار را در برابر استانداردها و کارآیی مورد انتظار حرکت داد. بنابراین، وظیفه اساسی هر مدیر این است که به زیردستان خود برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده انگیزه دهد.
۴- بهترین استفاده از منابع انسانی و غیرانسانی را فراهم می‌کند
وظیفه هر مدیر این است که از منابع انسانی و غیرانسانی به بهترین شکل ممکن استفاده کند. اگر مدیران به طور مداوم به کارمندان انگیزه دهند، به طور خودکار بهترین استفاده از منابع انسانی را تضمین می‌کنند. اگر نیروی انسانی انگیزه به موقع و مناسبی داشته باشد، به نوبه خود از منابع غیرانسانی به درستی استفاده می‌کند. از طریق ایجاد انگیزه در کارکنان می‌توان از منابع و توانایی‌های افراد استفاده بهتری کرد.
۵- روابط سازمانی را بهبود می‌بخشد
اگر مدیریت در درک انگیزه‌ها یا نیازهای کارکنان موفق عمل کند و محیطی را فراهم کند که انگیزه‌های مناسب برای جلب رضایت افراد فراهم شوند، این منجر به تحکیم روابط بین مدیریت و کارکنان خواهد شد. همچنین باعث افزایش کارایی و اثربخشی سازمان نیز می‌شود. انگیزه همچنین باعث تقویت روحیه تیمی در بین کارکنان و افزایش وفاداری آنها به سازمان خواهد گردید.
اهمیت ایجاد انگیزه در کارکنان
در روند مدیریت، انگیزه یکی از عناصر مهم است. با ایجاد انگیزه در کارکنان، مدیران اقدامات افراد را در جهت مطلوبی هدایت می‌کنند تا آنها را قادر سازند تا به اهداف سازمانی دست یابند. برای انجام هر کاری، دو چیز مهم لازم است، اراده در کار و توانایی در کار! اهمیت انگیزه در تبدیل توانایی به اراده برای کار نهفته است. برای انجام هر کاری، اراده و توانایی نیاز است که پیش نیاز آن انگیزه می‌باشد.
بدون اراده، توانایی انجام کار هیچ فایده‌ای ندارد. از این رو، نیاز به ایجاد انگیزه در شخص برای انجام کار خود به تنهایی ضرورتی مهم است. این را می‌توان در یک فرمول به شرح زیر بیان کرد:
عملکرد = توانایی × انگیزه
نکات زیر اهمیت ایجاد انگیزه را نشان می‌دهند:
- حداکثر استفاده از عوامل تولید: انگیزه باعث می‌شود کارکنان برای انجام وظیفه‌ای که به آنها محول شده است، صادقانه تلاش کنند. در این صورت، حداکثر امکان استفاده از منابع سازمانی یعنی انسانی، زیرساختی و مالی وجود خواهد داشت.
- کاهش گردش کار و غیبت کارکنان: طرح‌های انگیزشی جذاب رضایت کارکنان را به همراه دارد و با این کار، تعهد آنها به سازمان افزایش می‌یابد و کارکنان به راحتی با پیشنهادات رقبا وسوسه نمی‌شوند. این به معنای کاهش گردش کار کارکنان است. به علاوه، به دلیل رضایت، کارکنان به طور منظم در کار خود حضور خواهند داشت.
- افزایش بازده: همانطور که انگیزه، رضایت کارمندان را به همراه دارد، انگیزه باعث می‌شود تا افراد با تمام وجود کار کنند. به همین دلیل، کارآیی و خروجی کارکنان افزایش خواهد یافت.
- احساس تعلق: یک سیستم مناسب از طرح‌های انگیزشی باعث ایجاد رابطه قوی بین شرکت و کارکنان می‌شود. کارکنان احساس می‌کنند که بنگاه اقتصادی به آنها تعلق دارد و منافع بنگاه اقتصادی منافع آنها است و هیچ تفاوتی بینشان وجود ندارد. این امر منجر به ایجاد روابط بهتر بین مدیریت و کارکنان خواهد شد.
- دسترسی آسان به پرسنل مناسب: به دلیل طرح‌های انگیزشی مناسب، شرکت در موقعیتی خواهد بود که افراد بسیار مستعد را از منابع خارجی برای خدمت در سازمان خود جذب می‌کند. این مهم به شرکت در افزایش کارآیی کمک می‌کند.
- کمک به تحقق اهداف سازمانی: کارکنان با انگیزه احساس مشارکت کامل در اهداف سازمانی خواهند داشت و تمام تلاش خود را برای این مهم انجام می‌دهند.
۶ عامل مهم انگیزش کارمندان
در زیر برخی از عوامل مهم در ایجاد انگیزه ذکر شده‌اند:
- پول: پول عامل سنتی ایجاد انگیزه در کارکنان است. متخصصان، پول را مهمترین مشوق کارمندان می‌دانند. امروزه نیز پول در کشورهای در حال توسعه انگیزه قدرتمندی است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود تا مدیران حقوق کارکنان مستعد خود را در دوره‌های زمانی مختلف افزایش دهند.
- دستاورد: دستیابی به چیزی، یک غریزه و اصرار طبیعی در هر انسانی است. گفته می‌شود که تعیین دستاورد یکی از مواردی است که به عنوان یک عامل تحریک کننده در انگیزه کارکنان شناخته می‌شود.
- شناخت: هر انسانی تمایل دارد که به خاطر عملکرد فوق العاده معمولی یا هر چیز بزرگ یا مثبتی که توسط او حاصل شده است، شناخته شود. در چنین شرایطی او به طور خودکار انگیزه بیشتری می‌گیرد تا عملکرد بهتری داشته باشد. به رسمیت شناختن نیز یکی دیگر از نیازهای یک انسان است. بنابراین کار سخت و فداکاری یک کارمند، باید توسط سازمان شناخته شود.
- پیشرفت: اشتیاق کارکنان برای پیشرفت خود نیز عامل قدرتمندی در ایجاد انگیزه است. پیشرفت شغلی همیشه جزء مهمترین عوامل در ایجاد انگیزه در کارکنان است.
- رشد: امکان رشد باعث رضایت کارمندان می‌شود. اگر سازمان فرصت‌هایی برای رشد شخصی کارکنانش فراهم کند، انگیزه بالایی در آنها ایجاد می‌شود.
- مسئولیت پذیری: مسئولیت بیشتر، انگیزه زیادی را برای کارکنان ایجاد می‌کند. بنابراین مسئولیت پذیری نیز عامل محرک خوبی برای انگیزش کارکنان است. مسئولیت پذیری باید برای مدیران نیز اجباری باشد تا به روابط دوطرفه بین مدیران و کارکنان استحکام ببخشد.
فواید ایجاد انگیزه در کارکنان
مهم نیست که یک شرکت بزرگ یا کوچک باشد، انگیزه کارکنان همیشه یکی از بزرگ‌ترین اهداف کارفرمایان است. نکته‌ای در اینجا وجود دارد این است که همه این‌ها به فرهنگ شرکت مربوط است.
همه ما می‌دانیم که بیشتر کارفرمایان از انتظارات، درخواست‌ها و نیازهای جدید خود آگاه هستند. با این حال، کارفرمایان باید یاد بگیرند که چگونه خود را بهبود ببخشند زیرا مزایای ایجاد انگیزه بالا در کارکنان می‌تواند به سود سازمان تمام شود.
مزایای ایجاد انگیزه در کارکنان به شرح زیر هستند:
۱- عدم اطمینان را از بین می‌برد
از آنجا که کارکنان با انگیزه بسیار بیشتری درگیر کار هستند، در نتیجه نسبت به کاری که انجام می‌دهند اعتماد به نفس بیشتری دارند. در نتیجه، آنها می‌دانند که چگونه در شرایط دشوار از خود واکنش نشان دهند.
۲- مهارت حل مسئله بهبود می‌یابد
مهارت حل مسئله چیزی است که بیشتر کارفرمایان در کارکنان خود جستجو می‌کنند. اگر کارکنانی داشته باشید که دارای انگیزه باشند، آنها همچنین برای حل مشکلات و چالش‌ها تلاش بیشتری می‌کنند.
۳- ابتکار و خلاقیت را بیشتر می‌کند
وقتی کارکنان انگیزه و اشتیاق دارند، به ایده‌های نوآورانه‌ای می‌اندیشند که این‌ها می‌توانند به بهینه سازی عملکرد تجاری کمک کنند.
۴- فعالیت را افزایش می‌دهد
کارکنان با انگیزه به طور فعالانه به دنبال راه حل‌های جدیدی برای از بین بردن چالش‌ها و دستیابی به اهداف هستند. آنها منتظر بازخورد نیستند و اغلب کارهای خود را ارزیابی می‌کنند.
۵- بهره وری بیشتر می‌شود
انگیزه و تعامل بیشتر اغلب منجر به بهره وری بیشتری می‌شود. بنابراین، شرکت‌هایی که دارای کارکنانی با انگیزه هستند، اغلب بازده بیشتری نسبت به دیگران دارند. در حقیقت، تحقیقات در مورد انگیزه کارکنان ثابت کرده که دفاتری با کارکنان مشغول، ۴۳ درصد بهره وری بیشتری دارند.
۶- اهداف سازمان برآورده می‌شود
کارکنان با انگیزه می‌خواهند بدانند که چگونه کار آنها به موفقیت کلی سازمان کمک می‌کند. بنابراین، آنها همیشه می‌خواهند بدانند که مأموریت، چشم انداز و اهداف شرکت چیست! کارکنان با انگیزه علاوه بر اینکه برای رسیدن به اهداف خود سخت تلاش می‌کنند، دستیابی به اهداف تیمی و شرکتی را نیز مورد توجه قرار می‌دهند.
۷- در جهت دستیابی به اهداف خوشان تلاش کنند
با درک اهداف سازمان، کارکنان با انگیزه در درک و دستیابی به اهداف خود بسیار عالی عمل می‌کنند.
۸- مشتری مداری بهبود می‌یابد
چه در کسب و کارها B2B یا B2C باشید، کارکنان با اشتیاق بیشتر همیشه به رضایت مشتری اهمیت می‌دهند.
۹- به سازمان وفادارتر هستند
استعفاء یکی از بزرگ‌ترین مشکلات نیروی کار است. بر طبق آمار، ۸۷ درصد میزان ماندگاری کارکنان در سازمان انگیزشی بیشتر است.
۱۰- در برابر تغییرات سازگارتر هستند
سازگاری چیزی است که هر کارفرمایی در تلاش برای دستیابی به آن است. کارکنانی که از انگیزه بالاتری برخوردارند، در معرض تغییر هستند و سریع‌تر خود را با تغییرات وفق می‌دهد.
۱۱- بازیکنان بهتری در تیم هستند
از آنجا که بیشتر کارکنان با انگیزه توسط اهداف و به ویژه اهداف شرکت هدایت می‌شوند، به احتمال زیاد بازیکنان تیم هستند تا اینکه انفرادی کار کنند!
۱۲- تأثیر خوبی بر سایر کارکنان ایجاد می‌شود
کارکنانی که از سازمان می‌روند اغلب تأثیر منفی بر دیگران دارند. علاوه بر این، منفی نگری آنها ممکن است فرهنگ ناسالمی را در شرکت ایجاد کند. اما کارکنان با انگیزه که سال‌های در شرکت می مانند، تأثیر مثبتی در دیگران می‌گذارند.
۱۳. سفیران برند هستند
کارکنان با انگیزه اغلب از لحاظ عاطفی با شرکت‌های خود در ارتباط هستند. به علاوه، کارکنان یا انگیزه سفیران برند می‌شوند. تبدیل کارکنان به سفیران برند می‌تواند به افزایش آگاهی، فروش و جذب استعداد برای شرکت کمک کند.
کلام آخر
امروزه به اندازه شرکت‌های فعال در فضای کسب و کار جهانی روش‌های مختلفی نیز برای ایجاد انگیزه در کارکنان وجود دارد. هنوز هم، برخی از استراتژی‌های کارساز در همۀ سازمان‌هایی که تلاش می‌کنند انگیزه کارکنان را بهبود ببخشند، وجود دارد.
ممکن است انگیزه‌های متفاوتی در کارکنان شاخه‌های مختلف یک سازمان وجود داشته باشند. امروزه بسیاری از سازمان‌ها درک کرده‌اند که انعطاف پذیری در سیستم‌های انگیزشی و پاداش شغلی منجر به افزایش طول عمر همکاری کارکنان با شرکت خواهد. مزیت نهایی انگیزش کارکنان، بهبود بهره وری و روحیه کار تیمی جهت نیل به اهداف سازمانی است.
